23 Kasım 2024 tarihli Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği (OKD) Okul Kütüphanecileri Derneği

Görüş ve Öneriler

23.11.2024 tarihinde yürürlüğe giren Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği, eğitim sistemimizin çağın gereksinimlerine uyum sağlaması ve kütüphaneleri modernleştirme hedefi doğrultusunda önemli bir adım olarak kabul edilmektedir. Ancak, yönetmelik her ne kadar kapsamlı bir yapı sunmayı amaçlasa da, özellikle yeni tanımlar ve dijitalleşme konusu yönetmelikte yer almış olmasına rağmen uygulama sürecinde karşılaşılabilecek eksiklikler ve potansiyel sorunlar nedeniyle eleştiriye açık yönler barındırmaktadır. Okul Kütüphanecileri Derneği olarak; söz konusu yönetmeliğin çeşitli maddeleri üzerinde durularak eleştiriler sunulmuş ve çözüm önerileri geliştirilmiştir.

MADDE 4

Tanımlar: Dijital kaynaklara erişim ve otomasyon sistemlerinin önemi vurgulanmış olsa da, özellikle kırsal bölgeler ve şehirlerimizde bu altyapıya sahip olmayan okulların erişimde karşılaşabileceği zorluklar yeterince ele alınmamıştır. Maddi kısıtlamalar ve teknolojiye erişimdeki eşitsizlikler, dijitalleşmenin her okulda eşit düzeyde uygulanmasını güçleştirebilir. Teknolojik altyapının nasıl sağlanacağına dair somut bir planın eksikliği, yönetmeliğin uygulama sürecinde zorluk yaratabilir.

Öneri: Devlet desteği ile teknoloji yatırımlarının nasıl yapılacağı açıkça belirtilmeli ve altyapı eksiklikleri (donanım, yazılım vb) tamamlanmadan kütüphaneler hizmet vermeye başlamamalıdır.

MADDE 5

Kuruluş: Gezici kütüphaneler uygulaması, özellikle kırsal kesimlerdeki öğrenenlere ulaşmak adına önemli bir çözüm sunmaktadır. Ancak, bu hizmetin nasıl işleyeceği, kimlerin bu işten sorumlu olacağı (Halk kütüphanesi çalışanları mı vb.), finansmanın nasıl sağlanacağı ve kırsal bölgelere ne sıklıkla hizmet götürüleceği gibi detayların yönetmelikte yer almaması önemli bir eksikliktir.

Öneri: Gezici kütüphanelerin işleyişi ve bütçesi konusunda detaylı bir planlama yapılması ve ilgili hükümler eklenmelidir.

MADDE 6

 Kütüphanelerin Düzenlenmesi: Kütüphanelerde, sınıf kitaplıklarında, okul türü dikkate alınarak oluşturulacak alanlarda ve gezici kütüphanelerde uygulanacak standartlar için hali hazırda KASIM 2006/2590 Sayılı Okul Kütüphaneleri Standart Yönergesi ile bu konuda yol gösterici olabilecek OCAK 2019 Z-Kütüphane Kurulumu ve Donatımına İlişkin Teknik Şartname bulunmaktadır.

Öneri: Yönetmeliğin tam olarak uygulanabilmesi için yeni bir Yönerge acil olarak hazırlanmalıdır.

MADDE 7

Atama ve Görevlendirme: Kitap sayısının 10.000’i aşması durumunda kütüphaneci atanacağı belirtilmiştir. Ancak, bu eşik değerin birçok okul için oldukça yüksek olduğu açıktır. Ayrıca 10.000 kitabın konusal dağılımı seçim kriterleri net değildir. Daha az sayıda kitaba sahip olan okulların, kütüphaneci desteği alamaması durumunda öğrenenlerin bilgiye erişimi ve rehberlik hizmetlerinden yeterince yararlanamaması olasıdır.

Öneri: Kütüphaneci atama kriterlerinin kitap sayısı yerine öğrenen sayısı veya okulun genel kapasitesine göre yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

Kütüphane personeli sayısı ve nitelikleri aşağıdaki tabloya göre belirlenir.

Ayrıca; Kütüphaneci atanamadığı durumlarda, Türk dili ve edebiyatı veya Türkçe öğretmenlerinden görevlendirme yapılması önerilmiştir. Ancak bu öğretmenlerin mesleki uzmanlıkları kütüphanecilikten farklıdır. Türk Dili ve Edebiyatı veya Türkçe öğretmenlerinin norm kadro fazlası olarak kütüphanede görevlendirilmesi öğretmenler için ek bir iş yükü oluşturabilir bu da kütüphane hizmetlerinin niteliğini olumsuz etkileyebilir.

Bu yaklaşım, mesleki uzmanlığı göz ardı etmekte, öğretmenlerin motivasyonunu düşürebilmekte ve kütüphanecilik mesleğini değersizleştirme riski taşımaktadır. Uzun vadede, kütüphaneci kadrolarının artırılması profesyonel eğitim süreçlerinin düzenlenmesi ve daha kapsamlı bir atama politikası geliştirilmesi bu sorunların çözümüne katkı sağlayabilir.

Öneri: Kütüphane hizmetlerinin profesyonelce yürütülebilmesi için uzun vadeli çözüm olarak Milli Eğitim Bakanlığınca “öğretmen olarak kütüphaneci” kadrolarının açılması ve sayının artırılması hedeflenmelidir.

MADDE 8

 Kütüphanecinin/Kütüphaneden Sorumlu Öğretmenin Görevleri: Kütüphaneden sorumlu öğretmenlere yönetmelikte birçok görev yüklenmiştir. Ancak, bu öğretmenlerin mevcut iş yükü dikkate alındığında, ek görevlerin etkin bir şekilde yerine getirilmesi zorlaşabilir. Bu durum, kütüphane hizmetlerinin kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Öneri: Öğretmenlere yönelik iş yükü azaltılmalı veya ek sorumluluklar için teşvik mekanizmaları sağlanmalıdır.

MADDE 10

 Kaynakların seçimi ve sağlanması: (Özel eğitim ihtiyacı olan öğrenenler) Özel eğitim ihtiyacı olan öğrenenler için kaynak sağlanacağı belirtilmiştir. Ancak bu kaynakların temini ve erişimi konusunda detayların eksik olduğu görülmektedir.

Öneri: Bu materyallerin nasıl seçileceği ve erişilebilir hale getirileceği netleştirilmelidir. Ayrıca bu madde genel olarak engelli öğrenenlerimizin de gereksinimleri göz önüne alınacak şekilde güncellenmelidir.

MADDE 12

 Bakım, onarım ve Ayıklama: Kaynak seçimi kriterlerinde "millî, manevi, kültürel ve ahlâki değerlere uygunluk" gibi ifadeler yer almakta olup, bu ifadeler subjektif yorumlara açık bir yapıdadır. Bu durum, bazı değerli kaynakların gereksiz yere dışlanmasına yol açabilir.

Öneri: Daha objektif ve evrensel kriterlerin benimsenmesi ve özellikle eleştirel düşünceyi geliştiren kaynaklara öncelik verilmesi önerilmektedir.

MADDE 18

Ödünç alma süresi: Öğrenenler için 15 günlük ödünç süresi belirlenmiş olsa da, bu sürenin kitap türüne göre esnek hale getirilmemesi bazı durumlarda sorun yaratabilir. Kısa kitaplar için bu süre fazla uzun, uzun ve yoğun içerikli kitaplar içinse kısa kalabilir.

Öneri: Ödünç süresinin kitap türüne veya öğrenenlerin ihtiyaçlarına göre esnek hale getirilmesi önerilmektedir.

Yönetmelik maddeleri ile ilgili görüş ve önerilerimiz haricinde genel perspektif eksiklikleri için de çözüm önerilerimiz aşağıda belirtilmiştir:

SÜRDÜREBİLİRLİK

• Çevre dostu uygulamalara yönelik bir vurgu bulunmamaktadır. Oysa günümüz dünyasında, kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve çevre bilincinin artırılması büyük önem taşımaktadır.

Öneri: Kütüphane tasarımlarında geri dönüşüm, enerji tasarrufu ve çevre dostu malzeme kullanımı gibi sürdürülebilirlik ilkelerine yer verilmelidir.

YÖNETİM

• Okul kütüphanelerin işleyişini denetleyecek mekanizmalara yer verilmemiştir. Kütüphanelerin etkinliğini artırmak için performans değerlendirmeleri ve düzenli denetimlerin yapılması gereklidir.

Öneri: Denetim mekanizmaları ve ölçülebilir başarı kriterleri net bir şekilde belirtilmelidir.

ETKİNLİKLER

•  Önerilen etkinlikler geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Ancak bu etkinliklerin uygulanması için gereken insan kaynağı ve bütçeye dair detaylar belirtilmemiştir.

Öneri: Etkinliklerin maliyet analizi yapılmalı ve okullara ek bütçe sağlanmalıdır.

EVRENSEL TASARIM

• Evrensel tasarım, okul kütüphanesini ortalama bir öğrenen için tasarlamak yerine, çok çeşitli yetenekler, düzeyler ve yaş, okuma yeteneği, öğrenme stili, dil, kültür gibi diğer özelliklerle tasarlanması anlamına gelir.

Öneri: Bu kritere yönetmelikte net olarak belirtilmemiştir. Tasarım ilkeleri gözönünde bulundurularak mevcut yönetmeliğe eklenmelidir.

ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK

•  Koleksiyon, eğitim ve öğretimi destekleme de, okulun okuryazarlık ve okuma hedeflerine ulaşmasında ve okuma kültürü oluşturmada etkili olmalıdır. Ayrıca; koleksiyon öğrenenlerin ve okul topluluğunun çok kültürlülüğü ve çeşitliliğini yansıtmalı ve desteklemelidir.

Öneri: Bu kriter de yönetmelikte net olarak belirtilmemiştir. İlgili maddede belirtilmelidir.

OKURYAZARLIK BECERİLERİ

• Okul kütüphaneleri, hizmetlerini uluslararası okuryazarlık standartlarına bağlı kalarak bilgi gereksinimini sorgulayabilen, planlayan, küratörlük, paylaşma ve değerlendirme aşamalarını gerçekleştirebilen okuryazar öğrenenler için planlar.

Öneri: Okul kütüphaneleri, okuryazarlık becerisi kazanmış öğrenenlerin yetişmesi için gereken tüm çalışmaları yapar. Kütüphaneden yararlanma maddesine eklenmelidir.

Sonuç

23.11.2024 Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği, dijitalleşme ve modernleşme adına önemli adımlar atsada, uygulamada karşılaşılabilecek sorunlar nedeniyle eleştiriye açıktır. Yönetmelik, finansman, denetim, erişim eşitliği ve sürdürülebilirlik gibi konularda daha somut çözümler sunarak güçlendirilmelidir. Özellikle kırsal ve düşük gelirli bölgelerdeki okulların ihtiyaçlarına yönelik politikaların geliştirilmesi, yönetmeliğin başarısını artıracak ve daha kapsayıcı bir yapıya ulaşılmasını sağlayacaktır.